(6) Hollands College
Leonardo da Vinci
Een collectie maken van diverse Laatste Avondmaals uit de geschiedenis, en de wereldberoemde muurschildering van Leonardo da Vinci niet opnemen in de selectie, daar hebben de samenstellers zich niet aan gewaagd. Over het werk zijn al ettelijke boeken volgeschreven, wiskundige analyses gemaakt vanuit alle mogelijke invalshoeken. Het is een prachtig voorbeeld van Italiaanse renaissancekunst.
Deze afbeelding is trouwens geen weergave van het originele werk. De abdij van Tongerlo is sinds 1545 in het bezit van de meest getrouwe en mooiste replica van de originele compositie die, zoals vaak het geval is met muurschilderingen, doorheen de jaren veel van haar oorspronkelijke schoonheid heeft verloren. Er wordt beweerd dat da Vinci zelf betrokken was bij het maken van deze replica.
Luitklas SLAC/Conservatorium
De luit is misschien wel het meest tot de verbeelding sprekende instrument. De Arabische luit - de oermoeder van eender welk snaarinstrument ter wereld - komt aan het begin van de 8ste eeuw Europa binnen en wordt de eeuwen nadien aangepast aan de muzikale modes van de tijd.
De intellectuele ontwikkeling van Leonardo da Vinci is nauw verbonden met de ontwikkeling van de luitmuziek. Al vroeg in zijn leven, als hofmuzikant in Milaan, zou Leonardo voor hertog Ludovico “il Moro” hebben gespeeld en werd hij enorm bewonderd vanwege zijn vaardigheid als luitist. Verder maakte hij een prachtige voorstelling van een luitspelende engel en onder zijn schetsen bevindt zich een luit gemaakt van de schedel van een paard. Een Spaans luittype, de vihuela da mano, was een favoriet van hem.
In muziek, net als in portretten, kunnen compositorische elementen de universele principes van de goddelijke natuurwetten weerspiegelen. Of aan werken een diepe symbolische kracht geven. Als je bijvoorbeeld luistert naar de zeer heldere en spirituele muziek van de renaissance, kun je teruggevoerd worden naar de wereld van Leonardo da Vinci en zijn fantastische artistieke creaties. Hiervoor ben je bij de luitklas van het Leuvens Conservatorium aan het juiste adres.
Musica Fura
Wij nemen het thema van het schilderij als startpunt voor de gebeurtenis van dit moment en de dagen erna, het passieverhaal. Als leidraad hiervoor volgen we de zes werken uit de bundel “Zwey Lieder des Leyden und Tode Jesu” van Samuel Capricornus (1628-1665). Deze zijn geschreven voor twee sopraanstemmen, een consort van vier viola da gamba’s en basso continuo. Deze bezetting maakt dat de gevoeligheid van deze werken ten volle tot uitdrukking kan komen. Capricornus gebruikte hiervoor ook Italiaanse stijlkenmerken, perfect aangepast aan de Duitse tekst, om de expressiviteit nog te verhogen.
Samuel Friedrich Capricornus werd geboren in Žerčice (Bohemen). Hij werkte aan het keizerlijke hof in Wenen, waar hij kennis maakte met de muziek van Giovanni Valentini en Antonio Bertali. Vanaf mei 1657 was hij kapelmeester in Stuttgart tot aan zijn dood in 1665.
Musica Fura is een ensemble dat zich projectmatig richt op de uitvoering van 17de-eeuwse muziek. De muzikanten, professionelen en amateurs, hebben als gemeenschappelijke noemer hun liefde voor deze muziek, en hun gedrevenheid om dit op een historisch verantwoorde wijze te doen.
Voor dit programma is het ensemble samengesteld uit:
Sopranen: Chris Magnus en Els Wollaert
Gambaconsort: Piet Van Steenbergen, Véronique de Failly, Aline Bigwood, Nicholas Bodoczky en Christine Lejeune
Theorbe: François Aubinet
Touchement Grave
“Muziek is de zuster van de schilderkunst". Harmonie ontstaat door geproportioneerde stemmen die op hetzelfde moment klinken en die gedwongen worden op verschillende tijdstippen tot leven te komen en weg te sterven. "De tijd is als het ware de omtrek van de stemmen die de harmonie vormen, op dezelfde manier als de lijnen de omtrek van de ledematen vormen waaruit de menselijke schoonheid voorkomt,” zo stelde Leonardo da Vinci
Leonardo da Vinci, uomo universale, schijnt ook een goede zanger te zijn geweest. Hij zou op de viola da braccio en de lier gespeeld hebben. Daarnaast ontwierp en verbeterde hij een aantal instrumenten.
Leonardo heeft zijn Laatste Avondmaal in de refter van het Dominicanenklooster te Milaan geschilderd tussen 1494 en 1498, op het hoogtepunt van de Italiaanse renaissance. Hij schildert het avondmaal op het moment dat Christus zegt: “Een van jullie zal mij verraden." Aan de lange tafel zie je een tafereel waar verschillende houdingen, handelingen en emoties oplaaien. De ingetogen en tedere figuur van Jezus contrasteert met de expressieve, dramatische figuren van de apostelen, die - in vier groepjes van drie - hun verbazing, onrust en angst met hun lichaamstaal verwoorden. (Dit alles in tegenstelling tot het Laatste Avondmaal van Dieric Bouts, dat het stille, sacrale moment van de inzegening van het brood toont.
Ons koor is bij het zien van dit Laatste Avondmaal “gravement getoucheerd". De negentien koorleden van het a-cappellakoor ‘Touchement Grave’ zijn amateurzangers uit Leuven met een voorkeur voor renaissanceliederen, reeds veertig jaar lang. Zoals Leonardo neemt Dries Fonteyn, de dirigent, de vier groepen van sopranen, alten, tenoren en bassen op sleeptouw. Ze worden echter niet bewogen door vertwijfeling, wel door enthousiasme. Hij voert hen binnen in de wereld van de muziek en harmonie van de polyfonie, de madrigalen en de chansons. Met veel geduld en durf wordt de sluier van deze vier- of meerstemmige muziek opgelicht.
Loquinto
Meer dan vijfhonderd jaar geleden gaf Leonardo da Vinci het middeleeuwse Europa het laatste duwtje naar de renaissance. Tot vandaag de dag blijft deze uomo universale ons inspireren. Da Vinci was het prototype van de renaissancemens: nieuwsgierig, kunstenaar, wetenschapper, humanist… Hij was buitengewoon veelzijdig en presteerde in uiteenlopende domeinen.
Loquinto staat veraf van dit creatieve genie, maar probeert toch enkele van zijn essentiële principes te volgen. Denk aan curiosità, arte/scienza, dimostrazione, sfumato, corporalità, sensazione e connessione (GELB, M., Think like da Vinci, De Kern, Baarn, 2009). Het uitproberen van nieuwe muziekstukken en -stijlen (curiosità) is vast onderdeel van de wekelijkse oefenmomenten. Het ensemble bestudeert en interpreteert de muziek en probeert die dan zo kunstig mogelijk uit te voeren (scienza/arte). Er is geen goed samenspel zonder connectie tussen de spelers (connessione), maar evenmin mooie muziek zonder gevoel (sensazione).
Niet alleen de unieke persoonlijkheid van da Vinci, ook de periode waarin hij leefde en werkte spreekt de spelers van Loquinto erg aan. Verschillende werken uit de renaissance behoren tot hun repertoire. Maar hun curiosità zorgt ervoor dat ze ook ruimte maken voor traditionele barokmuziek en hedendaagse composities.
Met hun passione voor de blokfluit en de consortmuziek zijn ze nog lang niet aan hun “Laatste Avondmaal” toe.
Loquinto werd in 2010 opgericht als ensemble van vijf gepassioneerde blokfluitisten. De spelers kennen elkaar van het (Leuvense) koorleven, andere muzikale ensembles of de academie van Oud-Heverlee. De passie voor de blokfluit en zin voor consortmuziek bracht hen samen. Loquinto speelt op eigen renaissance-instrumenten. Coach is Tom Beets.